SPELENDE WIJSHEID

Om te beginnen een citaat uit het bijbelboek Spreuken, waarin de wijsheid, voorgesteld als ‘Vrouwe Wijsheid’ onder andere dit zegt: ‘toen hij, [de ENE,] de fundamenten der aarde beschreef, was ik aan zijn zijde als troetelkind, en was ik zijn geluk, dag aan dag, – spelend voor zijn aanschijn te aller tijd, spelend op het vlak van zijn aarde’. (Spreukenhoofdstuk 8, vers 29b-31a, in de vertaling van de Naardense Bijbel). De wijsheid als troetelkind van God, dat vanaf het begin God vergezelt, en speelt ‘te allen tijd’.

Spelen. Kunnen spelen. Blijven spelen. Speelse wijsheid. Het klinkt naïef en behoorlijk onvolwassen, onverantwoordelijk. Is dat wat we nu nodig hebben? En hoe was het ook alweer – werd het volk niet tevreden gehouden met brood en spelen, om het af te leiden van wat de machtigen uitspookten?

Spelen doe je omdat het je vreugde geeft, volgens Stuart Brown, een Amerikaanse deskundige op het gebied van spelen. Het heeft geen direct nut, geen doel dat buiten het spel zelf ligt. Al leren kinderen en jonge dieren door met elkaar te spelen de reacties en emoties van anderen kennen en situaties beoordelen. Zo oefenen ze met situaties die in het leven voorkomen. Dat blijft trouwens ook voor volwassenen van belang, en zo heeft spelen wel degelijk nut. Maar de hoofdzaak is dat mensen spelen omdat het plezier brengt. Het tegenovergestelde van spelen is dan ook niet ‘werken’ maar ‘somberheid’ of zelfs ‘depressie’.

Spelen kan op verschillende manieren: door grappen te maken, door te onderzoeken (iets te doen wat nieuw voor je is of nieuwe thema’s te verkennen), door te verzamelen, door te maken, door verhalen te vertellen, door te bewegen…

‘Bewegen’ is misschien wel een sleutelwoord. Spelen brengt je in beweging, opent ruimte – laat iets nieuws ontstaan. Je vergeet de tijd als je aan het spelen bent. Het kan je even in een andere wereld brengen, waarin je uit jezelf getild wordt. Of waarin je van een kant van jezelf kunt ontdekken die je nog niet kende, je kunt proeven van een andere ‘rol’. Je ontdekt dat de werkelijkheid meer lagen heeft.

Pastor en dichter van vele liturgische teksten Andries Govaart zegt: ‘Misschien wordt liturgie daarom heilig spel genoemd. We kunnen proeven van een andere werkelijkheid, van het koninkrijk Gods, van een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, een wereld die veilig is voor kinderen en waar ouderen geëerd worden, waar recht en vrede elkaar ontmoeten, en we plezier hebben in elkaar. We doen in de liturgie dingen die (nog) niet waar zijn (maar ook voor even wel waar zijn – zou ik zeggen, evdp) – we delen ons brood en we spreken met God en zien onze toekomst.

Heilig spel – ‘heilig’ komt van het woord ‘heil’ en ‘heel’. Heilig spel gaat niet alleen om de Heilige (een passende Naam voor God) maar misschien is het ook zo dat het spel ons heelt, ons geneest.’

Esther van der Panne