Is yoga een religie?

Als ik een les volg en naar een van de studio’s ga waar ik me prettig voel, vind ik daar geen genootschappen, denominaties of richtingen, maar hoogstens een bepaalde yogastijl of docentes (meestal juffen inderdaad) waar ik me meer of minder bij thuis voel. Dat is het dan. Dat wil niet zeggen dat er geen verschillen zijn en dat er geen afgunst bestaat, maar die is niet zo geïnstitueerd als op het klassiek religieuze erf. Eerder bestaat er een gedragscode dat je je niet negatief uitlaat over anderen. Dat vind ik fijn aan yoga.

Als ik mij heb omgekleed voor een les rol ik mijn matje uit, pak een kussen of een blok en ga zitten in een houding die prettig voelt. Meestal mediteer ik, maar het kan ook zijn dat ik meer behoefte heb aan beweging. Dan rek, draai en strek ik wat, of sloof me nog iets meer uit. Het kan allemaal. Als dan de docente binnenkomt en de les begint, brengt ze de aandacht bij de adem en het lichaam. Ze brengt dat lichaam in beweging. Het zijn langzame, geleidelijke, soms spontane bewegingen die langzaam intensiever worden en overgaan in series asanas, vastgestelde yogahoudingen. Hetzelfde geldt voor de ademhaling, die steeds dieper en bewuster wordt. Eigenlijk gaat het in de yoga om de adem. Die initieert de bewegingen en als vanzelf richt de blik zich naar binnen. Zo bewegen, met de aandacht bij het lichaam, verandert het lichaamsbewustzijn en kalmeert de zintuigen. Het opent ze voor waarnemingen, waar je anders ongemerkt aan voorbij zou zijn gegaan.

IKEA spiritualiteit

Maakt dat yoga religieus? Ach misschien is de belangrijkste indicatie dat yoga religieus is wel dat het merendeel van de beoefenaars vrouw is. Is dat dan alles? Nee, er is nog wel meer. Hoe religieus de yoga is, hangt eigenlijk vooral af van waar je komt. Sportscholen zijn tegenwoordig belangrijke yoga-aanbieders. Daar zul je weinig religiositeit aantreffen. Ze hebben het er niet op uit angst mensen af te schrikken. Ze hebben religiestress, zou Tom Mikkers zeggen. Enige stress tref je ook nog wel aan bij de grote yogascholen, zij het minder sterk. Laten we het IKEA spiritualiteit noemen wat daar te vinden is: Boeddha koppen, pasteltinten, orchideeën, soft focus fotografie en ‘feel good’ psychoreligiositeit. Niks mis mee en net genoeg om verschil te maken met geestdodende aerobics van Les Mills.

Niet lullen, maar poetsen

Er zijn echter ook uitzonderingen. Noem ze de experimenterende zoekers onder yogadocenten. Ik kwam eens in een les met midden in de zaal een mooie lingam. Dat is een fallisch symbool dat nog het meest weg heeft van een mislukte kokosnoot. De setting leverde een zeker ongemak op bij de leerlingen. Anderzijds maakte de toelichting van de docente en de authentieke bevlogenheid het, ondanks de weinig uitgekristalliseerde rituelen, een aangename ervaring. Eigenlijk was het onvergetelijk, als ik er nu aan terug denk. Het was wat onhandig, want ter plekke geïmproviseerd. Het was eenvoudig, een paar mensen rond een kaars, bloemen en een gekke kokosnoot. En het kwam recht uit het hart. Eigenlijk hoe je hoopt dat religie zal zijn. Wat dat betreft dus: was het maar zo!

Dat geldt nog meer voor Because we carry . Drie yoga docenten uit Amsterdam besloten vorig jaar augustus onder het motto #nietlullenmaarpoetsen hulp te gaan bieden aan Syrische vluchtelingen op Lesbos. Dat deden zij door in eerste instantie door draagdoeken in te zamelen (derhalve de naam Because we carry). Echter door wat ze er meemaakten, zagen ze dat er meer nodig was. Daarom zetten ze door en sturen inmiddels iedere week een team vrijwilligers. Die bieden noodhulp, maar ook, zoals ze zelf zeggen ‘een glimlach, respect en wat hoop’. Dat alles geheel vrijwillig en zonder overheadkosten. De inspiratie hiervoor haalden zij uit de filosofie die de achtergrond vormt van iedere yogabeoefening. Hoe religieus wil je het hebben?