Zwijgen

ZWIJGEN

Soms word ik zo moe en moedeloos van het commentaar van de vele deskundigen op het beleid rondom de coronamaatregelen. Avond aan avond zijn er praatprogramma’s waarin de gasten hun mening geven. Woorden en woorden – word ik er blij van? Nee. Door opgetild? Nee. Chagrijnig? Zeer.

Soms is het beter gewoon even je mond dicht te houden. Er even het zwijgen toe te doen en toe te geven dat je het ook niet weet.

Hoe delicater een onderwerp, hoe meer past het te zwijgen.

Ida Gerhardt schreef er een kort gedicht over: ‘Ziekenbezoek’.

Ziekenbezoek 

Wanneer een mens, door pijn getatoeëerd,

afwerensmoe zich op de zijde keert,

het zweet nog tracht te wissen met het laken:

wellicht, wellicht – dat ge eíndelijk zwijgen leert.

De regels troffen me: praten kan pijn doen en kan ongepast zijn; en zwijgen kan van grotere betekenis zijn dan spreken. Daarnaast doet het gedicht wat het zegt: het is lekker kort.

Een ander gedicht van J.C. van Schagen zegt het op een andere wijze: ‘Wit’.

Wit

Als ik van u moet spreken, doe ik alle mooie woorden weg

ik wil maar liever weinig zeggen

ik wil maar liever enkele kale woorden zeggen

wat arme kale stenen, dat is mijn verhaal

mooie woorden denken alleen maar aan zichzelf, ze weten van dienen niet

de goede woorden zijn arm en naakt

als Franciscus

ze zijn trouw

enkele goede woorden, dat is genoeg

want er mag niets komen tussen u en mij

eigenlijk wil ik liever met u zwijgen

Samen zwijgen. Om zo nader tot elkaar te komen. Woorden vergroten de afstand. Ze staan soms alleen maar in de weg. Zwijgen is intiemer. ‘Wit’ – de titel – is de kleur van de stilte. Denk aan de witregels in een tekst; de rusten in een muziekstuk.

En wie is eigenlijk de ‘u’ die Van Schagen aanspreekt? Een zieke, zijn geliefde? God? Of blijft dat een mysterie, ook voor de dichter zelf? Die meerduidigheid maakt het gedicht sterk. Je weet het niet: het adres kan een dierbare zijn, maar ook de Eeuwige.

Zwijgen om ruimte te scheppen. Voor de ander, voor de Geest van Pinksteren. Die ging waaien toen de leerlingen stil bijeen zaten.

Nu we nog geen koffie drinken na de dienst valt het me ook op. De dienst blijft als het ware nog even hangen in de hal en gaat niet direct op in het geraas van het sociale verkeer. Het werkt ook als we in een kring zitten, dan valt de stilte dieper. In het midden een tafeltje met een kaars, een mooi boeket bloemen. En dan zwijgen.

En dan samen iets delen.

Dat lijkt me wel wat: tijdens zo’n talkshow een stilte inlassen. De deelnemers tot zichzelf laten komen. Wellicht vinden ze dan een opening om echt naar elkaar te luisteren en vandaaruit met elkaar in gesprek te gaan.

Zwijgen kan een krachtig middel zijn tot verdraagzaamheid.

Sigrid Coenradie