De mens als gewoontedier

In coronatijd staat alles onder druk. Ook de relatie tussen mens en dier. Veel infectieziektes worden immers van dieren op mensen overgebracht (en andersom). In onze toekomstbeschouwingen zal ook de relatie tussen mens en dier punt van aandacht dienen te zijn. Ik reken wat dat betreft op de nieuwe partij van mens en dier, de Partij van de Toekomst.

Nu zijn mensen net dieren en dieren net mensen. ‘Met dezelfde mensenwensen’ volgens de Fabeltjeskrant. Die moderne variant van de aloude fabel die leeft van het feit dat mens en dier zo op elkaar lijken. Hoe zit het eigenlijk met fabels in de Bijbel? Verhalen genoeg waarin dieren een rol spelen: schapen en wolven, vogels en vossen, leeuwen ook. Maar fabels? In de oudtestamentische fabel van Jotam spreken alleen bomen en struiken. Veel verder dan de sprekende ezelin van Bileam kom ik niet.

Vast ritueel

Gelukkig leven we niet van bijbelverhalen alleen. Neem nu de sprekende vos in het wereldberoemde sprookje van Antoine de Saint Exupéry, Le petit Prince. Het dier spreekt prachtig over dat waarin dier en mens zeker met elkaar overeen stemmen: de behoefte aan de vaste handeling op het vaste moment. Zelfs (of beter: juist) als het verder stil is op straat. Zie de recente bijeenkomsten van 4 en 5 mei.

Op de aarde (een van de planeten die hij bezoekt) heeft de wijze kleine prins een ontmoeting met een vos. De vos legt hem uit wat een rite is: een vaste gewoonte die juist voorkomt dat alles eentonig wordt:

‘Een rite maakt dat de ene dag verschilt van alle andere dagen, het ene uur van alle andere uren. Mijn jagers hebben bijvoorbeeld een rite. Op donderdag dansen zij met de meisjes uit het dorp. Donderdag is een heerlijk dag! Dan kan ik gaan wandelen tot aan de wijnbergen. Als de jagers op willekeurige dagen dansten, zouden alle dagen gelijk zijn en ik zou nooit vrij hebben.’

De mens als gewoontedier

Juist het vaste ritueel voorkomt sleur, ook in coronatijd. De zondagse kerkdienst is zo’n ritueel. Ook al gaat de dienst in levende lijve niet door, gelukkig is er een alternatief op het landelijke YouTube-kanaal. Nu ik zelf niet uit preken ga heb ik een nieuw ritueel: elke zondagochtend zit ik om 10.30 uur voor de buis. En vier op afstand een inspirerende dienst mee. Met na afloop een zelfgemaakte kop koffie en telefonisch contact met gemeenteleden.

De coronamaatregelen gaan langzaam maar zeker versoepeld worden. Ook de fysieke kerkdienst komt weer in beeld. Net als in theater en bioscoop zullen we vermoedelijk vooraf moeten gaan reserveren. Voorlopig verheug ik me nog op de YouTube-dienst van komende zondag. Een mens is en blijft een gewoontedier!