Geloof begint bij jou! De vrijheid in het licht

Museum Gouda viert het Erasmusjaar met de tentoonstelling Erasmus ‘Ik wijk voor niemand’. Voor wie plannen had: nog tot 26 juni te zien. Ik liep er afgelopen donderdag binnen en trof er aan de Erasmustafel mijn remonstrantse collega Kim Magnee. Zij is een van de vaste tafeldames en -heren. Erasmus hield namelijk van een ongedwongen en eerlijk gesprek met vrienden, dus dan wil je daar in een eigentijdse tentoonstelling ook iets mee doen.

Nu ik er over nadenk, we leven in een praatcultuur. Of preciezer: een gesprekscultuur. We laten ons niets meer gezeggen. We komen nog net onze stoel uit voor een boeiend verhaal. Maar liever delen we . Niet alleen zelf, maar ook kijken we graag naar mensen die rond een tafel bij een gastheer (ja, nog steeds) in gesprek gaan.

Ik ging donderdag echter niet om te delen of om het delen aan te zien. Hoewel ik uiteindelijk meer tijd door bracht aan tafel in het Ruim dan ik van plan was, kwam ik eigenlijk voor het indrukwekkende Erasmusraam van Marc Mulders in de Kapel. Om het nog eens te zien. Het zou eigenlijk aan het begin van het Erasmusjaar in de tegenover gelegen Sint Janskerk geplaatst worden tussen de beroemde Goudse glazen.

Vier van die glazen hebben de vrijheid van geweten tot onderwerp, zoals het Bevrijdingsglas en het Statenglas. Zo ook dit glas van Mulders. Het is daarmee een mooie verbeelding van waar het om gaat wanneer je je met tradities bezig houdt. Hoe geef je in hedendaagse termen uitdrukking aan wat je uit het verleden kreeg aangereikt.

Het Erasmusglas kon echter niet meteen worden geplaatst omdat de vergunningen op zich lieten wachten. Er ontstond bovendien wat rumoer: of het glas niet de actuele functie belemmerde van het godshuis als onderkomen van een nogal behoudende binnenstadgemeente. Daarom ligt het glas tijdelijk in het museum. En dat is een geluk bij een ongeluk, want nu is het kunstwerk en detail te bewonderen. Het is een schitterende, deels abstracte, deels figuratieve schildering in licht. Het werk getuigt ervan dat de kunstenaar besefte dat hij zich in een traditie voegt. Op alle manieren heeft hij dit eigentijdse kunstwerk in willen weven, willen laten opgaan in de rij van zestiende-eeuwse, figuratieve glazen.

Dat die glazen nog te zien zijn, is een gevolg van het tolerante en vrije klimaat in Gouda in de tijd van de Reformatie. Kerkhistoricus Paul Abels noemt om die reden Gouda ‘de kraamkamer van de vrijzinnigheid‘. Een titel die ten onrechte vaak aan Amsterdam gegund wordt. De Amsterdamse vrijheid van geest verbleekt bij de Goudse en werd vooral ingegeven door handelspolitieke overwegingen. Geen Hollandse stad was zo vrijzinnig en ruimdenkend als Gouda.

Precies die vrije geest heeft Marc Mulders in zijn schildering toebedacht aan Erasmus, kind van Gouda. Hij zegt erover: “Ik wil met het binnenvallend licht een nieuwe ruimtelijkheid schilderen; geen strijdlied, maar een genereus lied van tolerantie, vergeving en gastvrijheid; verbeeld in een abstract patroon van licht schakeringen, kleurnevels en lichtflitsen. Een sterrenhemel zal het hart van het Erasmusraam zijn. Daarin komen de kleuren die bepalend zijn voor de Goudse ramen; zilvergeel, goudrose, hemelsblauw; het atmosferisch perspectief. Het aardse element wordt gevormd door de doornen, “per aspera ad astra”, het Wapen van Gouda dat ook is opgenomen in het Bevrijdingsglas en het Statenglas. En ook de pauw is een aards element, voor mij een motief van hoop.”