Geloof begint bij jou! De vriendschap van Uytenbogaert
Geschreven door Martijn Junte
Geloof begint bij jou. Met die slogan gingen de Remonstranten op weg in het nieuwe medialandschap. En met de nodige consequenties: de campagne kreeg aandacht, mensen voelden zich aangesproken, nieuwe vrienden meldden zich aan en voor het eerst in tijden daalde het aantal leden en vrienden niet, maar bleef gelijk. Voor mensen die zich aanmeldden en in de RG Eindhoven terecht kwamen organiseren we op 24 mei en 7 juni een kennismakingscursus: ‘Geloof begint bij jou! En nu?’ In vier berichten wordt daar meer over verteld.
Johannes Uytenbogaert is misschien wel de beroemdste predikant uit de Nederlandse geschiedenis. (Deze Wikipedia pagina vertelt zeer beknopt wie hij was. Overigens, de Engelse pagina is completer en uitgebreider.) Al was het maar omdat hij zo meesterlijk ten voeten uit vereeuwigd is in het portret van Rembrandt van Rijn dat in het Rijksmuseum in Amsterdam te zien is. Boven dit bericht zien we in een uitsnede alleen de kwetsbare ogen van de dappere man, die al zoveel meemaakte toen hij op 71 jarige leeftijd een dag lang poseerde. Kees Kaldenbach geeft op zijn website een invoelende en boeiende duiding van dit portret.
Uytenbogaert speelde een sleutelrol bij het in stand houden en doorgeven van de theologische erfenis van zijn vriend Jacobus Arminius. Deze hield tegenover de scherper geformuleerde calvinistische geloofstheologie een mildere interpretatie overeind. In die mildere uitleg werd niet voorbij gegaan aan de eigen rol in het geloof.
Milder wil niet zeggen dat ‘Geloof begint bij jou?’ is wat Arminius en Uytenbogaert ervan hadden gemaakt. Wat persoonlijke geloven betekent, legden zij vermoedelijk uit met het beeld van de bedelaar. Dat beeld had een voorloper van de remonstranten Coornhert bedacht. De bedelaar moet om de aalmoes in ontvangst te nemen toch echt zelf de hand ophouden.
‘De genade is niet onwederstandelijk’ zo wordt het in de Remonstrantie uit 1610 gezegd. Dat betekent dat je het geloof niet opgedrongen krijgt. Toentertijd duidde die stelling een onvoorstelbare vrijheid aan: dat je wat van God komt, kunt weigeren.
In een wereld waarin God niet langer het opperwezen is, lukt dat wellicht gemakkelijker. In die wereld is geloven vooral een persoonlijke keuze geworden. Geloven is interpreteren wat je ziet, wat je tegenkomt, waar je niet omheen kunt. En dus begint geloof bij jou. Maar ook bij mij. Is het misschien niet beter om te zeggen dat geloof begint waar een afstand, een kloof wordt overbrugd. En vooral waar die overbrugging gestalte krijgt in vriendschap.
Van dien aard was de band tussen Arminius en zijn vrienden en leerlingen. Zij brachten, voor zij ieder huns weegs gingen, in de Remonstrantie hun dankbaarheid tot uitdrukking. Uytenbogaert was een van de grote drijvende krachten in die groep van 44 leerlingen en vrienden die, met de voortijdige dood van Arminius in 1609, zijn nalatenschap niet verloren wilde laten gaan. Dat heeft uiteindelijk geresulteerd in het ontstaan van de Remonstranten. Daar komt dus ons geloof vandaan, voor zover het remonstrants is.
